3 Νοεμβρίου 2011

Τζαζ, η Χαμένη Γενιά και τα πάρτι του Γκάτσμπυ

Η δεκαετία του 1920 φαντάζει σε εμάς σήμερα πολύ μακρινή. Και είναι μακρινή, αφού έχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας.

Μια εποχή, η οποία για τον ελληνισμό είναι συνυφασμένη με τη Μικρασιατική καταστροφή και έπειτα με την αποκατάσταση των προσφύγων, έμεινε στην ιστορία για το δυτικό κόσμο ως η "Βρυχώμενη Δεκαετία του '20" (the roaring twenties) , ή αλλιώς η εποχή της Jazz. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες ακμάζουν, επιτρέποντας στον κόσμο να επανακάμψει από τα σημάδια που άφησε πίσω του ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Σε όλους τους τομείς, ο μεσοπόλεμος υπήρξε μια μεταβατική περίοδος. Ανθίζει μια νέα αστική τάξη, αποτελούμενη από τη λεγόμενη "Χαμένη Γενιά", τους ανθρώπους που ενηλικιώθηκαν στη σκιά του Μεγάλου Πολέμου.

Σε μια εποχή παχέων αγελάδων, όπως απέδειξε το κραχ του 1929, η Jazz μουσική γνώρισε άνθηση, σαν μουσικό χαλί σε μεγαλειώδη πάρτι - μέσα κοινωνικοποίησης της πρώτης γενιάς γιάπηδων (ο όρος βέβαια δεν εμφανίζεται μέχρι τη δεκαετία του 1980). Φανταστείτε τα όλα αυτά σε συνδυασμό και με την ποτοαπαγόρευση στις ΗΠΑ και συνεπώς το λαθρεμπόριο αλκοόλ. Η Jazz για τις προηγούμενες, συντηρητικές και γαλουχημένες το 19ο αιώνα, γενιές ήταν απειλή. Την έβρισκαν εκνευριστική, ανήθικη μουσική, που προωθούσε "νέες αξίες αποσύνθεσης".

Και κάπου εκεί έρχεται η Λογοτεχνία. Η τέχνη που όσο καμία άλλη - ίσως - αντανακλά το πνεύμα και τον χαρακτήρα της κάθε εποχής, πιθανόν διότι είναι η μοναδική που επιχειρεί να το αναλύσει σε βάθος, τη δεκαετία του 1920 μεγαλούργησε. Η Χαμένη Γενιά δημιούργησε μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνικές σχολές στην ιστορία της Τέχνης. Σπουδαίοι καλλιτέχνες γράφουν για μια ταραγμένη περίοδο. Μια περίοδο, όπου οι κοινωνικές δυνάμεις προσπαθούν να αποκατασταθούν μεταπολεμικά και όπου μια νέα γενιά ξεπροβάλλει αλλάζοντας τα τεκταινόμενα. Συγγραφείς όπως ο Χέμινγουεϊ, ο Φιτζέραλντ, ο Γουίλιαμ Φόκνερ, ποιητές όπως ο Φορντ Μάντοξ Φορντ και ο Έζρα Πάουντ αποτελούν ένα κύμα "μοντέρνας" κλασικής λογοτεχνίας, θα τολμούσε κανείς να πει.

Αντιπροσωπευτικότερο έργο της εποχής είναι Ο "Υπέροχος Γκάτσμπυ" του Φ.Σ. Φιτζέραλντ. Ένα αριστούργημα που στο πρόσωπο του bon-viveur οικοδεσπότη δεκάδων πάρτι, Γκάτσμπυ απεικονίζει την αμερικανική κοινωνία προ του κραχ, μέχρι τις τελευταίες λεπτομέρειές της: άτομα με ψυχικές αναταραχές, ανεκπλήρωτα πάθη και ανησυχίες, ενταγμένα σε ανομοιογενή σύνολα, υλικός κορεσμός· και ανάμεσα σε όλα αυτά η Jazz.

Σήμερα, 90 χρόνια μετά, γνωρίζουμε πως αυτή η μακρινή εποχή καθόρισε τον σύγχρονο κόσμο, και όπως απέδειξε μια άλλη κρίση, αυτή του 2008, η ιστορία έχει να μας διδάξει περισσότερα από όσα θα θέλαμε να πιστέψουμε.

Υ.Γ. 1 : Ο όρος "Χαμένη Γενιά" αποδίδεται στον βραβευμένο με Πούλιτζερ, Έρνεστ Χέμινγουεϊ ("Για ποιον χτυπά η καμπάνα", "Αποχαιρετισμός στα όπλα", "Ο γέρος και η θάλασσα")

Υ.Γ. 2: Αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας του 1920 ήταν οι flappers, ένας νέος τύπος νεαρής δυτικής γυναίκας, ο οποίος γεννάται τον καιρό του φιλελευθερισμού. Οι flappers φορούσαν κοντές φούστες, είχαν τα μαλλιά τους καρέ και άκουγαν jazz. Αποστασιοποιούνται από τα μέχρι τότε πρότυπα γυναίκας, αφού αρχίζουν να χειραφετούνται καπνίζοντας, κάνοντας σεξ και οδηγώντας. Η Joan Crawford και η Olive Thomas είναι από τις γυναίκες που έγιναν διάσημες προωθώντας αυτό τον τρόπο ζωής.